(М.Байғұттың «Интернаттың баласы» шығармасындағы кейіпкерлердің шынайы болмысы)
Сен баланы бала екен деп ойлама,
Сен оларсыз тойыңды да тойлама!
Батпырауық ұшыратын балалар
Бай болады бақытқа да, ойға да.
Ә.ҚАЙРАН
Жазушы М.Байғұттың «Интернаттың баласы» повесi 1985 жарыққа шыққан кезде әдеби орта жылы қабылдаған болатын. Қазақстан Жазушылар одағында өткен 1985 жылғы әдеби жыл қорытындысында повесть үздік туындылардың қатарында аталып, жоғары баға берiлген бipден-бip туынды деп бағаланған.
Қазақ балалар әдебиетіндегi соғыс жылдары мен соғыстан кейінгі кездердегi балалардың қиын тағдыры жайлы жазылған шығармалардың бipi осы «Интернаттың баласы» повестiң негізгі желici соғыстан кейінгі өмір шындығына құрылған. Сондықтан туындыда шындықтың шынайы көрiнiс табу М.Байғұттың соғыстан кейінгі ұрпақтың өкілі болғандықтан, повестегi оқиғалар тiзбегi автордың бала жүрегінің қылын шерткен дүниелер болса керек. Повестің бас кейіпкері әкеден ерте жетiм қалып, ауру шешесімен, өзiнен сәл үлкен апасының да тәрбиеленiп, жалғыз үміт көзі болған – Ноқтабай. Бесінші, алтыншы сыныптарды нағашы ағасының үйiнде жатып оқып, олардан (нағашы жеңгесінен) көрген қорлықтары, естіген ауыр сөздері баланың жас көңілін жасытып, қалайда басқа жерде оқу керек деген ойға әкеледі. Жетінші сыныпты аудан орталығындағы Ы.Алтынсарин мектеп интернатына жатып оқуға бел буады. Осы жерде жас баланың өмірі не болар екен деген ой келеді...
Одан әрі кейіпкердің амал тауып интернатқа орналасқаны, сонда өткiзген қызықты балалық шағындағы жақсылыққа, iзгi қасиеттерге ұмтылысы мен өмірдің көлеңкелі күңгірт жақтарымен күресi шығарманың сюжет желiciн құрайды.
«Интернаттың баласы» шығармасы балалар үйінде тәрбиеленген жасөспірімнің тағдыры туралы. Басты кейіпкер – интернатта тәрбиеленіп, өмірдің ауыртпалығын көрумен қатар, өзінің өмірлік мәні мен арман-тілектерін іздеп жүрген бала. Шығармада автор баланың психологиясын терең көрсетіп, оның ішкі жан дүниесін ашуға үлкен мән берген. Бұл баланың өмірі мен болашағына деген алаңдаушылықты, оның еркіндікке, құрметке және махаббатқа деген құштарлығын сипаттайды.
Ақжүніс ТҰРСЫНОВА,
Ж.Тәшенев атындағы университеттің студенті
